Antoni Małecki

Kim był człowiek, któremu w całości poświęcamy niniejszy portal, i który od ponad 30 lat patronuje Bibliotece Publicznej w Obornikach?

Ktoś powie, że był wybitnym filologiem i autorem przełomowej „Gramatyki języka polskiego”.

I będzie to prawda.

Inne źródło wskaże, że był pisarzem i dramaturgiem, autorem m.in. „Listu żelaznego” i „Grochowego wieńca”.

To także będzie prawdą.

Historycy i krytycy literatury podkreślą jego zasługi w tej dziedzinie, na dowód podając monografię o Juliuszu Słowackim  – elementarz nowoczesnej historii literatury polskiej, która narodziła się wraz z tą książką.

I jest to fakt bezdyskusyjny.

Słowniki biograficzne określą Małeckiego jeszcze mianem tłumacza, językoznawcy, heraldyka i slawisty.

I każde z tych określeń znajdzie potwierdzienie w jego twórczości.

Środowisko uniwersyteckie odkryje w nim wybitego przedstwiciela: rektora Uniwersytetu Lwowskiego; profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego; profesora Uniwersytetu w Innsbrucku; wicekuratora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Wreszcie – posła na Sejm Krajowy Galicji oraz dożywotniego członka austriackiej Izby Panów.

I wszystkie te zaszczytne funkcje, a także wiele innych, Małecki rzeczywiście pełnił.

A wszystko zaczęło się w Wielkopolsce, równo 200 lat temu.

Antoni Małecki przyszedł na świat w Objezierzu 16 lipca 1821 roku. Pracę naukową rozpoczął bardzo wcześnie, bo już w wieku 21 lat, tuż po ukończeniu poznańskiego gimnazjum Marii Magdaleny. Biografia „O życiu i pismach Adama Mickiewicza”, która wyszła wówczas spod pióra Małeckiego, stała się preludium do trawącej niemal 70 lat nieprzeciętnej kariery, naznaczonej wielkimi dokonaniami w dziedzinie humanistyki polskiej.

Po studiach w Berlinie oraz krótkim epizodzie nauczyciela w swoim dawnym gimnazjum, Antoni Małecki rozpoczął pracę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po niespełna trzech latach, z przyczyn związanych z germanizacją szkolnictwa galicyjskiego, zmuszony był wyjechać z Krakowa. Ponownie wrócił więc do Poznania jako nauczyciel języka polskiego w nowej szkole realnej. Było jednak jasne, że talent i ambicje znakomicie zapowiadającego się uczonego powinny zostać wykorzystane w ośrodku akademickim. Z tego powodu Małeckiemu zaproponowano objęcie katedry filologii klasycznej na uniwersytecie w Innsbrucku. Traktując ten epizod jako swoiste wygnanie, Antoni Małecki opuścił „austriacką Syberię” kiedy tylko nadarzyła się taka sposobność. W roku 1856 przeniósł się do Lwowa,
w którym to mieście spędził ponad pół wieku, stając się jednym z filarów, a zarazem legendą lwowskiego uniwersytetu.

W grodzie nad Pełtwią napisał swoje najważniejsze dzieła, jak wspomnianą już wcześniej „Gramatykę języka polskiego” i trzytomową monografię „Juliusz Słowacki. Jego życie i dzieła w stosunku do   współczesnej epoki”. Tam też prowadził badania, które dziś określono by mianem interdyscyplinarnych, a na jego wykłady o literaturze polskiej ciągnęły tłumy. Przeszedłszy na emeryturę niedługo po ukończeniu 50 roku życia, przekazawszy uciążliwe dlań obowiązki dydaktyczne młodszym kolegom, profesor Małecki nadal aktywnie uczestniczył w życiu naukowym i społecznym Lwowa. Kontynuował prace z zakresu gramatyki, prowadził studia nad Janem Kochanowskim i Andrzejem Fryczem Modrzewskim, stał się badaczem epoki wczesnopiastowskiej, publikując m.in. głośną rozprawę „Lechici w świetle historycznej krytyki”. Jego prace ukazywały się na łamach specjalistycznych czasopism, takich jak „Kwartalnik Historyczny” czy „Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”. Pełnił także liczne funkcje społeczne – był m.in. prezesem Towarzystwa Galicyjskiej Kasy Oszczędności i współzałożycielem Macierzy Polskiej we Lwowie.

Człowiek, który już za życia stał się postacią pomnikową, zmarł 7 października 1913 roku. Spoczął na Cmentarzu Łyczakowskim żegnany przez tłumy lwowian i zacnych przedstawicieli nauki z wszystkich zaborów.

O popularności Antoniego Małeckiego świadczą liczne publikacje na jego temat, które ukazywały się zarówno w trakcie działalności uczonego, jak i tuż po śmierci. W 1901 został wybity medal upamiętniający Antoniego Małeckiego, wydany przez Uniwersytet Lwowski, a zaprojektowany przez Stanisława Romana Lewandowskiego. Jeszcze za życia uczonego nadano jednej z ulic Lwowa imię Antoniego Małeckiego. Jego imieniem nazwano także ulice w Poznaniu i Olsztynie.

Od 1989 roku Antoni Małecki patronuje Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Obornikach.